ცხოვრება მეგაპოლისების ეპოქაში

იაპონიის დედაქალაქის, ტოკიოს ტერიტორია დღეს მსოფლიოს ყველაზე მსხვილ მეგაპოლისად ითვლება. უკეთ რომ წარმოიდგინოთ: ტოკიო რომ ქვეყანა იყოს, თავისი 37 მილიონი მცხოვრებით ის 38-ე ადგილს დაიკავებდა ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ქვეყნების ნუსხაში – პოლონეთსა (38,5 მილიონი მცხოვრები) და კანადას (35,9 მილიონი მცხოვრები) შორის.

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მონაცემებით, 2030 წლისთვის კაცობრიობის 60 % ქალაქებში იცხოვრებს. ლუანდა (ანგოლა), დარ-ეს-სალაამი (ტანზანია), ბაღდადი (ერაყი), ჩენაი (ინდოეთი), ბოგოტა (კოლუმბია), ჩიკაგო (აშშ) და ლონდონი (დიდი ბრიტანეთი) მეგაპოლისებად იქცევა მომავალში. იაპონიის ქალაქი ოსაკა 2030 წლისთვის მსოფლიოს ყველაზე ხანდაზმული ქალაქი იქნება – ამ დროისთვის მისი მოსახლეობის 31 %-ის ასაკი 65 წელს გადააჭარბებს. კანადის მსოფლიო ქალაქების ინსტიტუტის პროგნოზით, 2100 წლისთვის დარ-ეს-სალაამის მოსახლეობის რაოდენობა 73 მილიონს მიაღწევს.

მსხვილ ქალაქებში არის პოტენციალი მდგრადი განვითარების, სოციალური და ტექნიკური ინოვაციებისა და  ცხოვრების ინდივიდუალური სტილისთვის. მაგრამ მუდმივი და სწრაფი ზრდის გამო ბევრი მეგაპოლისის ინფრასტრუქტურა გადატვირთულია. ამის ნიშანია გადატვირთული და დაზიანებული გზები, შეფერხებები ენერგიის მიწოდებაში, დასალევად უვარგისი წყალი, ჭუჭყიანი უბნები და მყარი ნაწილაკების ემისიის მაღალი დონე. ამას ემატება ჰაერის დაბინძურებაც. ინდოელი ექიმი და სამეცნიერო საკითხებზე ბლოგების ავტორი რაჯივ დესაი მეგაპოლისების გამართულად მომუშავე რაიონებს „ქალაქებისVIP-ზონებს“ უწოდებს. შესაძლებლობები, რომლებსაც მეგაპოლისი ადამიანს დამოუკიდებელი, საკუთარი არჩევანის შესაბამისად ცხოვრებისთვის სთავაზობს, მეორე მხრივ მარტოობის, ეგზისტენციური კრიზისისა და ბუნებიდან გაუცხოების რისკებს შეიცავს.
 

ურბანული გამწვანება უმნიშვნელოვანესია ქალაქში (კარგი) ცხოვრებისთვის. ბოსტნეულის ვერტიკალური ფერმები, გამწვანებული სახურავები და ფასადები, რომლებიც ჰაერის გასუფთავებას უწყობს ხელს, ღია ტერიტორიებზე გაშენებული პარკები ტბებით ან მწვანე ზონები: მცენარეები და ხეები დიდ ქალაქებში ნახშირბადის რეზერვუარის და მტვრის ფილტრის როლს ასრულებს. ქუჩების კანიონები, მჭიდრო განაშენიანება და სამშენებლო მასალები, როგორიცაა ქვა, ბეტონი და ასფალტი, რომლებიც სწრაფად თბება ცხელი ამინდის პირობებში, ადამიანებისა და ცხოველებისთვის  სითბურ სტრესს განაპირობებს. ბუნებრივი გამწვანება მოქმედებს, როგორც ბუნებრივი კონდიციონერი. მწვანე ზონები ლოკალურად არეგულირებს ჰაერისა და ნიადაგის ტემპერატურას და ამით ხელს უშლის სითბური კუნძულების წარმოქმნას ქალაქის ფარგლებში. გარდა ამისა, ცოცხალი ღობეები, პარკები და ხეების რიგები ხმაურის შემცირებასაც უწყობს ხელს.
 

ქალაქში ეკოლოგიური, მწვანე მშენებლობის ხელშესაწყობად „სამშენებლო ბოტანიკის“ ახალ სფეროში არქიტექტურული ექსპერიმენტები ხორციელდება. მზარდ ხეებს იყენებენ ცოცხალი, ცვალებადი სამშენებლო მასალის სახით და ხეებს რთავენ არქიტექტურულ დიზაინში. ამის ერთი მაგალითია გერმანელი არქიტექტორის, ფერდინანდ ლუდვიგის, „ჭადრის ხის კუბი“: ბადენ-ვიურტემბერგის ქალაქ ნაგოლდში უამრავი ჭადრის ხე ჩარგეს მეტალის სამსართულიან მოძრავ კონსტრუქციაში. დროთა განმავლობაში  ჭადრის ხეები ერთმანეთს შეეზრდება და საყრდენ სტრუქტურას წარმოქმნის. ამგვარმა ცოცხალმა კონსტრუქციებმა დადებითად უნდა იმოქმედოს ქალაქის ეკოსისტემაზე და ხელი შეუწყოს კავშირის გამყარებას ქალაქის მცოვრებლებსა და  ბუნების სასიცოცხლო ციკლს შორის. არქიტექტორების შთაგონების წყარო გახდა ინდოეთის მეგჰალაიას შტატის ტყეებში მცხოვრები ხალხის- ხასის მიერ მოწყობილი „ცოცხალი ფესვების ხიდები“.

რასაც ურბანისტები და არქიტექტორები დიდ მასშტაბში ახორციელებენ, იმას ცალკეული ადამიანები საკუთარ მიკროგარემოში აკეთებენ. ადამიანები თავიანთ ბინებს, აივნებს, შიდა ბაღებსა და უბნებს ამწვანებენ. ცვალებადი ბიოლოგიური ფორმები და ყვავილების, ბალახებისა და ხეების ცვალებადი ფერები ქალაქის სტატიკურ არქიტექტურასთან კონტრაპუნქტს ქმნის. ჩნდება ისეთი პროფესიები, როგორიცაა „მწვანე ინტერიერის დიზაინერი“ და „ეკოლოგიური ინტერიერის დიზაინერი“, რომელთა ამოცანაა საცხოვრებელი გარემოს ეკოლოგიური, მწვანე დიზაინის შექმნა.

გამწვანებული სასიცოცხლო გარემო და მებაღეობა მალამოა სამშვინველისა და ფსიქიკისთვის. უამრავი კვლევა აჩვენებს, რომ ჩვენი კეთილდღეობისთვის უაღრესად მნიშვნელოვანია ბუნების შეგრძნება. ურბანულ გარემოში ბუნებასთან ხანმოკლე შეხებამაც კი შეიძლება განწყობა შეგვიმსუბუქოს და ახალი ენერგიით აგვავსოს, და, ამავე დროს,  შეამციროს ისეთი უარყოფითი შეგრძნებები, როგორიცაა აგრესია, შიში და ბრაზი. ფსიქოლოგებმა აღმოაჩინეს, რომ ბუნებასთან ყოველი შეხება დადებითად მოქმედებს ბავშვის სოციალურ, ემოციურ და მოტორულ განვითარებაზე. ამერიკელი ეკოაქტივისტი რიჩარდ ლუვი (The Nature Principle. Reconnecting with Life in a Virtual Age, 2012) დარწმუნებულია: „რაც უფრო მაღალტექნოლოგიურები ვხდებით, მით უფრო მეტი ბუნება გვჭირდება!“

ქალაქებში, რომელთა მოსახლეობის რაოდენობა მილიონს აჭარბებს, სულ უფრო იზრდება იმ ადამიანთა რიცხვი, რომლებიც საბაღე ნაკვეთებში და ურბანული მებაღეობის პროექტებში სოფლის გარემოსთან მიმსგავსებულ ექსპერიმენტულ ფუნქციურ სივრცეებს ქმნიან და გარკვეულ ავტონომიას მოიპოვებენ საკუთარი ხილის, ბოსტნეულისა და ბალახეულის მოყვანით. ანონიმურ ქალაქში მცენარეებმა შეიძლება ერთიანობის განცდას შეუწყოს ხელი: ვიღაცამ პომიდვრის მოყვანის საუკეთესო ხერხი იცის, ვიღაცას ჩითილების გაზიარება შეუძლია, მეზობლის ბავშვები შეიძლება კარტოფილის მოსავლის აღებაში დაგეხმარონ, ან შეიძლება კოლეგისგან ისწავლოთ, რომ კვერცხის ნაჭუჭი სასუქად გამოდგება;

იცით თუ არა, რომ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის დეკადა, რომელიც ბიომრავალფეროვნების დაცვას ეძღვნება, 2020 წლამდე გრძელდება. გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია მსოფლიო საზოგადოებას ბიომრავალფეროვნების დაცვისკენ მოუწოდებს – თუ თქვენს აივანზე მცენარეებს გააშენებთ, ესეც ერთგვარი ხელშეწყობა იქნება ვითარების შესაცვლელად.

ცნობები:

https://ourworldindata.org/urbanization 

www.bbsr.bund.de/BBSR/DE/Veroeffentlichungen/ministerien/BMUB/VerschiedeneThemen/2015/gruenbuch-2015-dl.pdf?__blob=publicationFile&v=2

https://ourworldindata.org/urbanization

https://www.destatis.de/DE/Presse/Pressemitteilungen/2018/07/PD18_253_91.html

https://de.reuters.com/article/deutschland-bev-lkerung-idDEKBN1K00P7

https://geoplay.de/rankings/einwohner.aspx

https://www.destatis.de/DE/Presse/Pressemitteilungen/2018/07/PD18_253_91.html 

http://www.urbangateway.org/news/these-will-be-worlds-megacities-2030 

https://www.weforum.org/agenda/2018/10/mapping-the-world-s-new-megacities-in-2030/  

https://www.visualcapitalist.com/worlds-20-largest-megacities-2100/

https://www.un.org/development/desa/publications/2018-revision-of-world-urbanization-prospects.html

https://timesofindia.indiatimes.com/edit-page/Incredible-India-Indeed/articleshow/5232986.cms

https://davidsuzuki.org/wp-content/uploads/2017/09/impact-green-space-heat-air-pollution-urban-communities.pdf

www.bbsr.bund.de/BBSR/DE/Veroeffentlichungen/ministerien/BMUB/VerschiedeneThemen/2015/gruenbuch-2015-dl.pdf?__blob=publicationFile&v=2

http://heatresilientcity.de/

www.dega-gartenbau.de/Baeume-als-Feinstaubfilter,QUlEPTU1NDMxNDgmTUlEPTUxODQw.html

www.pflanzenforschung.de/de/journal/journalbeitrage/gruene-oasen-zum-durchatmen-pflanzlicher-filter-verbess-10720

www.detail.de/artikel/baubotanik-lebende-architektur-32392/#

www.greenpeace-magazin.de/nachrichten/wie-ein-architekt-mit-baumgebaeuden-staedte-lebenswerter-machen-moechte)

www.eco.ca/career-profiles/sustainable-interior-designer/ www.callwey.de/buecher/wohnen-in-gruen/

www.wanderforschung.de/files/gruentutgut1258032289.pdf

Herbert Renz-Polster/Gerald Hüther: „Wie Kinder heute wachsen: Natur als Entwicklungsraum“, Beltz Verlag

http://richardlouv.com

www.evidero.de/die-ur-geschichte-des-urban-gardenings

www.undekade-biologischevielfalt.de/un-dekade/die-un-dekade-biologische-vielfalt/